O dobrodziejstwach systemu ondol

Choć w Korei zima jest dużo łatwiejsza do zniesienia niż w Polsce – przede wszystkim dlatego, że przez większość dni świeci słońce – czasem bywa tu naprawdę zimno. Wtedy niezastąpiony okazuje się koreański system ogrzewania podłogowego, ondol.

Ondol, tradycyjny koreański system ogrzewania podłogowego. Źródło

Odkąd mieszkam w Korei, kaloryfery oglądam jedynie na obrazkach. We wszystkich mieszkaniach, w tym w naszym, zainstalowano ogrzewanie podłogowe. System biegnących pod podłogą rurek rozprowadza podgrzaną w piecu gazowym wodę po wszystkich pomieszczeniach, ogrzewając je. Temperaturę w każdym pokoju reguluje się za pomocą osobnego panelu kontrolnego, albo zdalnie – za pośrednictwem zainstalowanej w smartfonie aplikacji.

Zapytacie – cóż w tym nadzwyczajnego? Przecież takie same systemy ogrzewania instaluje się też w polskich domach. To prawda – z tym, że w Polsce ogrzewanie podłogowe jest popularne od bodaj 20-25 lat, podczas gdy w Korei korzystano z niego powszechnie już w IV-V wieku! Nazwano je wówczas ondol (온돌), co w języku sinokoreańskim oznacza dosłownie „gorącą jamę”. Nazwa ta odzwierciedla specyfikę funkcjonowania systemu: pod podłogą pomieszczeń mieszkalnych znajdowała się bowiem pusta przestrzeń („jama”). Przestrzeń ta na jednym końcu komunikowała się z wylotem pieca wykorzystywanego do gotowania; piec ten znajdował się w kuchni, położonej o około metr niżej niż pokoje. Gorące wyziewy z pieca, zamiast do tradycyjnego komina, trafiały więc pod podłogę pomieszczeń mieszkalnych. System prostych kamiennych filarów gwarantował odpowiedni ciąg w piecu, a jednocześnie sprawiał, że nagrzane powietrze nie uciekało natychmiast przez komin zlokalizowany na przeciwległym końcu „jamy”, lecz pozostawało przez pewien czas pod podłogą, ogrzewając ją. 

Schemat ilustrujący funkcjonowanie tradycyjnego systemu ondol,
a przy okazji relacje panujące w przeszłości w koreańskich domach. Źródło

Dzięki specjalnej konstrukcji, podłoga utrzymywała ciepło przez dłuższy czas: na wspomnianych już filarach układano kamienne płyty, które przykrywano gliną i materiałem nieprzepuszczalnym dla gazów (w tym toksycznego tlenku węgla) – zwykle był to papier nasączony olejem. Tak skonstruowany system ondol był bardzo wydajny – po wygaśnięciu w piecu po przygotowaniu wieczornego posiłku, podłoga pozostawała ciepła aż do rana. Jako że podłoga bliżej kuchni była cieplejsza, w chłodne dni to „honorowe” miejsce rezerwowano dla osób starszych oraz gości.

Na początku XX wieku amerykański architekt Frank Lloyd Wright doświadczył dobrodziejstw koreańskiego systemu ondol w domu pewnej japońskiej rodziny. Zafascynowany, zaczął wykorzystywać podobne rozwiązanie w projektowanych przez siebie budynkach. Z czasem udoskonalił je, zastępując gorące powietrze podgrzaną wodą, rozprowadzaną pod podłogą przez system odpowiednio ułożonych rurek. W ten sposób narodziło się współczesne ogrzewanie podłogowe.

Z uwagi na specyfikę systemu ondol, kominy w tradycyjnych koreańskich domach
nie znajdowały się na dachu, lecz na podwórku. Źródło

Dzięki systemowi ondol życie w koreańskich domach koncentrowało i wciąż koncentruje się na podłodze. Goście często sadzani są nie na krześle czy sofie, lecz na podłodze. Także posiłki je się siedząc na podłodze, przy specjalnych niskich stolikach o wysokości nieprzekraczającej 30-40 cm. W wielu domach, podobnie jak to miało miejsce w zamierzchłej przeszłości, podłogę wykorzystuje się też do spania.

I choć na co dzień (a raczej co noc) korzystamy w naszym mieszkaniu z łóżka, to w zimowe miesiące nierzadko zdarza mi się uciąć sobie w środku dnia drzemkę na przyjemnie cieplutkiej podłodze w salonie 😍